Roercommissie
visserijkundig beheer

VBC Roerdal

De VBC Roerdal, voluit Stichting Visstand Beheer Commissie Roerdal, is een samenwerkingsverband tussen de vier verenigingen met visrechten op de Roer: HSV de Rietvoorn Vlodrop, HSV St. Petrus Herkenbosch, HSV Posterholt-St. Odiliënberg en HSV de Rietvoorn Ool-Herten.
Van iedere vereniging zijn twee leden afgevaardigd in de VBC Roerdal. Het doel is het visserijkundige beheer van de Nederlandse Roer van Vlodrop tot Roermond.

Zalmproject

Sinds 1996 werkt de VBC Roerdal intensief samen met de Duitse beheerders van de Roer, die samen met onder anderen de Duitse overheid (o.a. biologen), Wasserverband Eifelrur en Kreis afgevaardigden de Arbeitsgemeinschaft Lachs und Meerforelle 2020 (ARGE) vormen. Het doel van deze Arge is om in 2020 weer zalm en zeeforel te hebben geherintroduceerd in de Rur/Roer en op termijn te komen tot een zichzelf in stand houdende populatie. Hiervoor is al jarenlang veel geld en inspanning geïnvesteerd en is tevens in die jaren reeds zeer veel kennis opgebouwd. Vanuit eigen kweek met bevruchte zalmeitjes worden jaarlijks zo'n 100.000 kleine zalmen uitgezet in de zijbeken van de Roer. Momenteel wordt voor de Roer gebruik gemaakt van zalmeitjes van zalmen uit de Franse Allier, aangezien deze de meeste genetische overeenkomsten lijken te hebben met de oorspronkelijke Maasstam. Volwassen terugkeerders, die door het jaar in de vispasage bij de ECI wkc worden gevangen, worden naar de Belgische kwekerij in Erezée vervoerd en worden in het najaar afgestreken. De helft van de bevruchte eitjes gaat eveneens naar de eigen kwekerij bij Obermaubach in de Duitse Eifel. Vrijwel alle terugkeerders zijn van de Loire-Allier stam.
Aldus wordt getracht weer een eigen Roerstam van zalm op te bouwen.

Vistrap & ECI-Centrale

Dit project werd in het jaar 2000 plotseling bedreigd door het voornemen van NUON/Nederstroom om de oude ECI waterkrachtcentrale in de Roer te Roermond te restaureren en weer in gebruik te nemen. Een vistrap en visgeleiding was in deze plannen niet opgenomen, terwijl de in de tachtiger jaren van de vorige eeuw aangelegde vistrap tussen de Roer en de Hambeek nooit goed zou kunnen functioneren aangezien de hoofdstroom van de Roer via de waterkrachtcentrale zou blijven lopen. Mede op aandringen van de VBC Roerdal is toen een commissie gevormd om de belangen van het ecosysteem Roer en hieronder dus ook de visstand te bewaken.

Dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat in 2007 de gerenoveerde vispassage tussen de Roer en de Hambeek operationeel was en in het voorjaar van 2008 de vistrap en visgeleiding om de ECI centrale. Hiermee was het zalmproject gered en kon verder worden gewerkt aan de herintroductie.

Monitoring

Beide vistrappen zijn voorzien van vangkooien voor op- en aftrekkende vissen. Hiermee is van 2008 tot en met 2014 door het Waterschap Roer en Overmaas in samenwerking met vrijwilligers vanuit de sportvisserij/VBC Roerdal de effectiviteit van de genomen maatregelen onderzocht: trekt er vis van de Maas naar de Roer en omgekeerd en in welke hoeveelheden van welke soorten, etc. De mechanische visgeleiding (Feinrechen met openingen van 10 mm), levert geen schade door de turbines meer op.

Vanaf 2015 wordt de monitoring van de vispassages voortgezet door de 13 vrijwilligers van de VBC Roerdal om meer kennis van de trektijden te krijgen en ook om te zien of er zalmen en zeeforellen weer terug keren naar de Roer. Er zal door samenwerking tussen de VBC Roerdal, de Duitse Arge 2020 en het Belgische Saumon 2000 in de komende jaren verder gemonitord gaan worden. Zowel tijdens de trektijden door de jonge zalmen, smolts genaamd, van de Roer naar zee in het voorjaar als ook de trektijden van naar de paaiplaatsen in de Roer terugkerende volwassen vissen vanaf het voorjaar tot december.

Colofon

Hans Oyen, onafhankelijk voorzitter
Thijs Belgers, secretaris VBC Roerdal en lid van Arge 2020
Heinz-Josef Jochims, lid Arge 2020
Rob Gubbels, ecoloog Waterschap Roer en Overmaas

2 jaar loodvrij vissen

In maart 2017 was de kick off van het project Loodvrij vissen in de Roer, opgezet met Waterschap Limburg, drie hengelsportwinkeliers, Visstand Beheer Commissie Roerdal (de lokale sportvisserij) en de ontwikkelaar van ijzeren gewichten voor de sportvisserij Modified Materials. Twee betrokkenen, Thijs Belgers van de Visstand Beheer Commissie en Jos Lobee van Modified Materials kijken terug op de afgelopen jaren.

Het begon goed met een enthousiast team van waterschap, visserij en een leverancier. Samen lukte het om de drie winkeliers bij de Roer tot medewerking te bewegen. Het project verdiende in 2016 zelfs een nominatie voor nationale Waterinnovatieprijs. Het was ook best een prestatie om in dit al meer dan 35 jaar oude dossier de handen op elkaar te krijgen. Dat lukte door de gewaardeerde financiële ondersteuning vanuit het Waterschap Limburg en de gedrevenheid van Modified Materials, maar vooral door de bijzondere opstelling van de VBC. Het gebruik van lood-los-systemen was al verboden in de visvergunning voor de Roer, maar een verbod op gebruik van lood in een gehuurd viswater had nog niemand in Nederland aangedurfd. Thijs Belgers geeft aan dat dit te maken heeft met de historie van de Roer: "25 jaar terug was dit een stinkende zwart water, helemaal dood, maar door gezamenlijke inspanningen aan Nederlandse en Duitse kant, van o.a. Waterschap en sportvisserij, is het nu een van de meest soortrijke wateren van Nederland, zelfs de zalm is terug. De investering van 4,5 miljoen Euro in een vispassage, met een prachtig vismonitoring systeem maken dat mogelijk. Aan de monitoring leveren sportvissers een grote bijdrage". Jos Lobee:"Thijs is echt een drijvende kracht achter het verbeteren van waterkwaliteit. Zonder hem hadden we dit project nooit van de grond gekregen. De historie van de Roer toont een grote betrokkenheid van de sportvisserij. Als loodvrij vissen ergens tot een succes zou kunnen komen, dan is het in de Roer."

Al voor de start in 2017 kregen alle vissers via hun hengelsportvereniging bij de visvergunning een gratis loodvrij gewicht. In maart 2017 waren de drie winkels bevoorraad met het afgesproken assortiment.

Thijs Belgers maakt al jaren wekelijks meerdere wandelingen langs de Roer. Sinds de start spreekt hij mensen op een vriendelijke manier aan op hun loodgebruik. Een wettelijk verbod was nog niet haalbaar. De sportvissers bleken ook eerst hun eigen voorraad nog te willen op maken. Al snel na de start bleek deze weerstand bij de vissers, zodat het echt loodvrij maken werd losgelaten, en dat voorlopig aangestuurd zou worden op vrijwillig loodvrij vissen. Waterschap en VBC durfden het toch niet aan. Dat was een grote teleurstelling voor Modified Materials, zo zegt Jos Lobee: "Voor ons is dit het achtste demonstratieproject. Juist die extra stap van de verplichting loodalternatieven in te zetten, maakte dit project anders en waardevol. Bij alle eerdere projecten bleef het altijd bij vrijwillige eenmalige demonstraties met gratis of bijna gratis materiaal, maar geen van die projecten heeft ooit enige vorm van blijvende verandering teweeg gebracht."

Doorzetten

Sportvisserij Limburg stond geheel achter het Roerproject en ondersteunde dit door regelmatig aandacht hieraan te schenken op haar website en tijdens bijeenkomsten. Verenigingen zullen worden gestimuleerd om loodvrije feederwedstrijden te organiseren.

De evaluatie na een jaar hard werken in een relatief klein gebied, leverde een teleurstellend aandeel van 2% verkoop van loodvrij materiaal op in de winkels, die een groter gebied dan alleen de Roer bedienen. Belangrijk daarbij is dat er door een fors percentage subsidie vanuit het waterschap en financiële en logistieke steun van Modified Materials geen prijsverschil was met lood in de winkel. Klanten in de drie winkels konden zonder extra kosten overstappen op loodvrij materiaal, maar 98% deed dat dus niet. Langs de Roer is was het beeld iets gunstiger, 30% van de vissers vist loodvrij schat Thijs Belgers, met name omdat vissers er direct worden aangesproken om mee te doen.

Parallel aan het Roer project liep overleg over de Green Deal. In 2013 heeft Modified Materials het initiatief genomen om te komen tot een Green Deal loodvrij vissen. In 2015 is er een draagvlaksessie georganiseerd, en in 2017 is het overleg over de opzet gestart. Jos Lobee geeft aan dat het vier jaar volhouden uiteindelijk wel leidde tot beweging in het dossier: "In de Green Deal zijn we het eens geworden over de ambitie om loodgebruik terug te dringen. Maar toen het tot het invullen van het actieplan kwam, ontstonden er grote verschillen van inzicht. Men wilde helaas niet verder gaan dan een geleidelijke en vrijwillige beëindiging van het loodgebruik. Daar heeft Modified Materials absoluut geen vertrouwen in, zeker niet omdat de gewichten die vrij zijn van zwaar metaal, duurder zijn dan lood. Omdat het voor de loodproducenten goed uitkomt, wordt vooral het eveneens giftige zink voorgesteld als alternatief. Modified Materials werkt met ijzerpoeder, gebonden met een goed in water afbreekbare binder. Dat is lastiger en duurder, maar qua milieu veruit de beste oplossing. We hebben verschillende malen aangeboden te overleggen over het door ons ontwikkelde Doe-Het-Zelf systeem voor vissers die nu zelf lood gieten, maar daarvoor was geen belangstelling. Dat is jammer, want zo zouden er snel veel gifvrije gewichten beschikbaar kunnen komen."

Bij de start van het tweede jaar is besloten opnieuw een gewicht aan alle 600 Roervissers te geven. Toen bleek dat een van de verenigingen de gewichten van het jaar ervoor nog niet had uitgedeeld. Ook dit toont volgens Thijs dat de interesse voor het onderwerp lood nagenoeg nul is, niet alleen bij de sportvissers, zelfs bij bestuursleden. Inmiddels dalen de verkopen in de winkels, ondanks de informatiecampagne vanuit de Green Deal. In 2019 is getracht met een inleveractie van oude loodgewichten, waarbij een loodvrij gewicht werd terug ontvangen, het tij te keren. Ook dit met een tot nu toe teleurstellend resultaat. Vanaf 2019 is het loodgebruik in de Roer verboden voor de dagkaarthouders.

Beide heren hebben een historie met lood. Thijs als fysiotherapeut, die mensen die leden aan afwijkingen door lood heeft behandeld. Jos in de kunststofindustrie, waar hij bedrijven in de PVC leidingen en in de elektronica enorme inspanningen heeft zien doen om lood uit hun producten te halen. Dit gebeurde in de jaren 90 en toen al bestonden er voor PVC buis en elektronica behoorlijk functionerende inzamelsystemen. Dit in tegenstelling tot vislood, dat eindigt, tientallen jaren na het stoppen van lood in PVC, soldeer en benzineallemaal in het water. Het vislood vormt de grootste emissiebron in Nederland met 54.000 kilo jaarlijks naar zoet en 470.000 kilo naar zout water.

Onbegrijpelijk vinden beiden dat er niet meer gecommuniceerd wordt over de gezondheidsrisico's van lood. In de Green Deal wilde men geen negatieve verhalen over lood, maar is gekozen voor een positieve insteek. Er was geen interesse voor een koppeling naar de GGD campagne "let op Lood!". Sportvissers nemen risico met hun eigen gezondheid en die van hun kinderen, maar het bevreemdt Thijs en Jos dat hun organisatie die hun belang zou moeten dienen, noch de overheid daarover communiceren.

Campagne

In mei 2018 is de Green Deal getekend en inmiddels loopt al een jaar de informatiecampagne over loodvrij materialen. Je zou verwachten dat die leidt tot enige verandering van de houding van de sportvisser ten opzichte van lood, maar helaas is dat niet het geval. Jos Lobee: "De omzetten in de winkels bij de Roer waren al heel mager, maar dalen nu. Al in 2017 hebben de winkels aangegeven geen enkele mogelijkheid te zien loodvrij materiaal te kunnen verkopen als de subsidie wegvalt".

In het project is het leeuwendeel van de gewichten weggegeven en geheel betaald door de VBC Roerdal, Waterschap en Modified Materials. Ook Thijs Belgers ziet weinig vooruitgang. Hij is somber over het vrijwillig overschakelen op loodvrij vissen. Jos Lobee: "In onze contacten met o.a. de Waterschappen blijft iedereen zeer positief over de Green Deal, want dat is het uitgestippelde beleid. Maar wij zien het vooral als een verhaal voor de Bühne. Waterbeheerders en natuurterreinbeheerders weigeren de relevante milieuwetten te handhaven en staan toe dat grote hoeveelheden zeer zorgwekkende stof worden geloosd. Daarbij wordt de Green Deal gebruikt als excuus om te kunnen zeggen dat er iets gebeurt en zo zelf weinig of niets te hoeven doen. Zolang die situatie niet verandert, zullen vissers met lood blijven vissen. Vrijwillig proberen over te stappen leidt tot niets, behalve tot veel frustratie en een nog grotere berg lood in het water. Als we willen veranderen dan kan dat, bijvoorbeeld door een verbod op verkoop zoals in Denemarken. Het kan ook geleidelijk, maar essentieel is dan om specifieke wateren loodvrij te maken, ze loodvrij te houden en daarop te handhaven. De sportvisserij heeft daarvoor vrijwillige controleurs en Buitengewone Opsporing Ambtenaren en zou samen met de waterbeheerder toezicht kunnen houden. Zolang het perspectief op snelle of geleidelijke beëindiging van loodgebruik ontbreekt willen en/of kunnen vissers, producenten en winkeliers niet investeren in gifvrijmateriaal en blijft de huidige situatie bestaan."